[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Dialogue, ed. by Harold Kasimow and Byron L. Sherwin, New York 1991, s. 22.
101
zofia religii, filozofia judaizmu (zawarta w ksią\
kach:
 Man Is Not Alone", 1951;  Man's Quest for God",
1954;  God in Search of Man", 1955;  The Insecurity of
Freedom", 1965;  Who Is Man?", 1965).
Tradycja \
ydowska  jeśli rozpatrywać ją tak
całościowo, jak czyni to A. J. Heschel  zawiera szereg
trudnych do pogodzenia elementów, przeciwieństw,
skrajności. Sytuacja taka mogłaby skłaniać do rezygnacji
z tego, co wydaje się niemo\
liwe do zharmonizowania.
Heschel nie chce rezygnować z czegokolwiek, co w
tradycji \
ydowskiej uwa\
a za wartościowe; dlatego stara
się stworzyć taki model rzeczywistości, aby wszystkie te
skrajności i przeciwieństwa mogły funkcjonować w nim
na równych prawach; temu słu\
y jego filozofia religii,
filozofia judaizmu.
Abraham Joshua Heschel pisze stylem
wyjątkowym i niepowtarzalnym, sprawiającym wra\
enie
ciągłej oscylacji między światem zewnętrzym i wewnę-
trzym, zmysłowym i duchowym, aktualnym i
uniwersalnym. Jego dzieła pełne są sugestywnych
porównań i metafor, niezwykłych zestawień konkretu i
abstrakcji, błyskotliwych aforyzmów, poetyckich
obrazów, pojęć klasycznej i egzystencjalnej filozofii 
ma to wywołać u czytelnika szczególne nastawienie na
to, co absolutne, zdolność transcendencji, wyjścia poza
samego siebie, poza swoje  ja". Heschel chce
oddziaływać nie tylko na intelekt swoich czytelników,
ale tak\
e na ich intuicje i uczucia  wyrywając ich z
nastroju samozadowolenia
102
i pewności siebie, uwra\
liwiając ich na te duchowe
wymiary, które zgasły w świadomości współczesnego
człowieka.
 Religia jest odpowiedzią na pytania ostateczne
człowieka. Gdy tylko pytania te bledną w naszej
świadomości, religia przestaje mieć nam coś do
powiedzenia i zaczyna się jej kryzys. Głównym
zadaniem filozofii religii jest odkrycie na nowo pytań, na
które religia daje odpowiedz
. Trzeba w tym celu zgłębić
świadomość ludzką, wnikając jednocześnie w nauki i
postawy, zawarte w tradycji religijnej"2. W rozmaitych
sytuacjach stają przed człowiekiem pytania; są wśród
nich tak\
e pytania ostateczne  i na te pytania
odpowiedzieć mo\
e tylko religia. Pierwotna i
podstawowa jest dla człowieka jego sytuacja \
yciowa.
Równie wa\
na jest jednak tradycja religijna. Biblia to
najbardziej klasyczne świadectwo relacji między Bogiem
i człowiekiem; bez tego dokumentu nie moglibyśmy
zrozumieć ani wiary \
ydowskiej, ani wiary
chrześcijańskiej. Nie mo\
na jednak właściwie zrozumieć
tego, co zawarte jest w Biblii, jeśli nie odczuwa się jej
słów jako skierowanych bezpośrednio do nas. Biblijne
świadectwo relacji między Bogiem i człowiekiem będzie
niezrozumiałe dla tego, kto nie będzie gotów sam  wejść
w relację" z Bogiem, nie będzie gotów odpowiedzieć na
wezwanie Boga. Jednak\
e ten, kto zamyka się na
tradycję
2
A. J. Heschel, Teologia głębi. Znak 1966, nr 142, s. 500.
103
religijną, mo\
e nie zrozumieć głosu, który go wzywa.
Oba czynniki są więc równie wa\
ne w ustanawianiu
relacji między Bogiem i człowiekiem.
Abraham Joshua Heschel stara się zgłębić i o-
świetlić rzeczywistość, która stanowi podstawę religii:
jest tą rzeczywistością, według niego, \
ywa i dynamiczna
relacja między Bogiem i człowiekiem. Ka\
da religia na
swój sposób daje odpowiedz
na pytania ostateczne.
Heschela interesuje przede wszystkim ta odpowiedz
, jaką
daje religia \
ydowska; jest przekonany, \
e takiej
odpowiedzi, jaką daje judaizm, \
adna inna religia dać nie
mo\
e.  Judaizm jest dziś religią najmniej znaną. Jego
niezwykłą wspaniałość tak często dostosowywano do
trywialności zmieniających się opinii, \
e to, co
pozostało, jest ju\
komunałem. Tylko niewielu potrafi
wcią\
pojmować znikający niggun jego odwiecznych
tęsknot"3.
Abraham Joshua Heschel pozostaje wierny idei
wybranego narodu (z której zrezygnowali niektórzy
amerykańscy myśliciele \
ydowscy, np. Mordechaj
Kapłan); jednak\
e bycie wybranym oznacza dla niego
nie wy\
szość, lecz specjalną odpowiedzialność. śydzi są
bardziej odpowiedzialni za realizację boskich celów i
planów ni\
inni ludzie. Termin  naród wybrany" odnosi
się do relacji z Bogiem, a nie z innymi narodami; nie
oznacza jakości wrodzonych u ludzi, lecz relację
3
A. J. Heschel, Puńska jest ziemia.
104
między człowiekiem i Bogiem. Wybranie  to
pokrewieństwo z ostateczną rzeczywistością, \
ądającą
od człowieka przekraczania samego siebie  zarówno
od narodu jako całości, jak i od poszczególnych ludzi.
Przetrwanie śydów jest aktem duchowym. Troska Boga
o człowieka wyra\
a się w judaizmie poprzez ideę
przymierza, nakładającego wzajemną odpowiedzialność
na obydwie strony: i Boga, i człowieka; Bóg potrzebuje
człowieka dla realizacji swoich czynów w świecie;
religia jest sposobem, w jaki człowiek identyfikuje się z
tymi celami i przyczynia się do ich realizacji. Człowiek i
Bóg są partnerami.  Posiadamy prawa  nie tylko
obowiązki; nasze ostateczne zobowiązania są naszymi
ostatecznymi przywilejami"4.
 Korzec, Karolin, Bracław, Lubawicz, Ger, Lublin
 setki małych miast, które były jak święte księgi. Ka\
de
miejsce było wzorem, przejawem, drogą judaizmu.
Kiedy śyd wymieniał nazwę takiego miasta, jak
Międzybó\
czy Berdyczów, było to tak, jak gdyby
wspominał boską tajemnicę. Ponadnaturalna wspaniałość
emanowała ze zwyczajnych działań"5. Abraham Joshua
Heschel urodził się i wychował w Warszawie, jednak\
e
jego prawdziwą duchową ojczyzną nie było \
adne du\
e
miasto, lecz dziesiątki i setki małych
4 [ Pobierz całość w formacie PDF ]